Οι γεωπολιτικές και νομικές διαστάσεις της προειδοποίησης του Νασράλα προς την Κύπρο
Η πρόσφατη προειδοποίηση του ηγέτη της Χεζμπολάχ προς την Κύπρο κατά της στρατιωτικής συνεργασίας με το Ισραήλ είναι μια υπενθύμιση των νομικών και ιστορικών προηγούμενων που δικαιολογούν το δικαίωμα ενός κράτους να αμύνεται έναντι των αντιληπτών επιθετικών πράξεων.
Στις 19 Ιουνίου, ο Γενικός Γραμματέας της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα προειδοποίησε την Κύπρο να μην αφήσει το Ισραήλ να χρησιμοποιεί στρατιωτικές βάσεις και αεροδρόμια στο κυπριακό έδαφος για να χτυπήσει στόχους εντός του Λιβάνου.
Η προειδοποίηση του Νασράλα θα μπορούσε να εκληφθεί ως κλιμακωτική, υποδηλώνοντας ότι η Χεζμπολάχ παρασύρει μια τρίτη χώρα σε σύγκρουση. Ωστόσο, από επιχειρησιακή σκοπιά, το Ισραήλ είναι που εμπλέκει τη Λευκωσία μέσω στρατιωτικής συνεργασίας. Τα λόγια του Νασράλα αποκτούν σημασία υπό το φως των αναφορών που υποδηλώνουν πιθανή χρήση από το Ισραήλ κυπριακών στρατιωτικών βάσεων σε μια μελλοντική σύγκρουση με τον Λίβανο.
Η προειδοποίηση της Χεζμπολάχ έγινε ολοένα και πιο απαραίτητη μετά την εμφάνιση εκθέσεων που υποδηλώνουν ότι τα σχέδια του Τελ Αβίβ για οποιονδήποτε μελλοντικό πόλεμο με τον Λίβανο περιλαμβάνουν τη χρήση στρατιωτικών βάσεων στην Κύπρο.
Παραλληλισμοί με την κουβανική πυραυλική κρίση
Η κουβανική πυραυλική κρίση του 1962 είναι ένας ιστορικός παραλληλισμός που υπογραμμίζει τη σοβαρότητα τέτοιων γεωπολιτικών εντάσεων. Οι ΗΠΑ σχεδόν μπήκαν σε πυρηνική σύγκρουση με τη Σοβιετική Ένωση αφού ανακάλυψαν σοβιετικούς πυρηνικούς πυραύλους στην Κούβα, σε μικρή απόσταση από τις ακτές της Φλόριντα.
Σε μια τηλεοπτική ομιλία, ο Πρόεδρος Τζον Φ. Κένεντι δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δεν θα ανεχτούν αυτές τις εγκαταστάσεις πυραύλων, χαρακτηρίζοντάς τις μυστική και απερίσκεπτη «απειλή για την παγκόσμια ειρήνη». Συγκάλεσε τους συμβούλους του για να εξετάσουν στρατιωτικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένων αεροπορικών επιδρομών και εισβολής στην Κούβα. Ωστόσο, φοβούμενοι την πυρηνική κλιμάκωση, οι ΗΠΑ επέλεξαν έναν ναυτικό αποκλεισμό για να αποτρέψουν περαιτέρω σοβιετικές αποστολές, σηματοδοτώντας μια σταθερή στάση ενάντια στη σοβιετική «επιθετικότητα».
Η προειδοποίηση του Νασράλα μπορεί να εξεταστεί σε παρόμοιο πλαίσιο. Η στρατιωτική συνεργασία της Κύπρου με το Ισραήλ, η οποία περιλαμβάνει ελιγμούς προσομοίωσης εισβολής στον Λίβανο, αποτελεί άμεση απειλή για την ασφάλεια του Λιβάνου. Υπήρξαν μάλιστα αναφορές για πρόθεση του Ισραήλ να χρησιμοποιήσει αεροπορικές βάσεις στην Κύπρο και την Ελλάδα για να χτυπήσει τον Λίβανο, με το Τελ Αβίβ να αναμένει η Χεζμπολάχ να χτυπήσει αεροδρόμια στην κατεχόμενη Παλαιστίνη σε οποιονδήποτε μελλοντικό πόλεμο.
Η νομιμότητα της προειδοποίησης του Νασράλα
Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στα λόγια του Νασράλα, ειδικά όταν δήλωσε:
Το άνοιγμα των κυπριακών αεροδρομίων και βάσεων στον ισραηλινό εχθρό για να στοχεύσει τον Λίβανο θα σήμαινε ότι η κυπριακή κυβέρνηση είναι μέρος του πολέμου και η αντίσταση θα το αντιμετωπίσει ως μέρος του πολέμου.
Επιπλέον, οι παρατηρήσεις του Νασράλα ευθυγραμμίζονται με το διεθνές δίκαιο, ιδιαίτερα με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, ο οποίος επιτρέπει την αυτοάμυνα ως απάντηση σε μια ένοπλη επίθεση. Το άρθρο 51 του Χάρτη ορίζει:
Τίποτα στον παρόντα Χάρτη δεν θίγει το εγγενές δικαίωμα ατομικής ή συλλογικής αυτοάμυνας εάν συμβεί ένοπλη επίθεση εναντίον μέλους των Ηνωμένων Εθνών έως ότου το Συμβούλιο Ασφαλείας λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Τα μέτρα που λαμβάνονται από τα Μέλη κατά την άσκηση αυτού του δικαιώματος αυτοάμυνας αναφέρονται αμέσως στο Συμβούλιο Ασφαλείας και δεν επηρεάζουν με κανέναν τρόπο την εξουσία και την ευθύνη του Συμβουλίου Ασφαλείας, σύμφωνα με τον παρόντα Χάρτη, να λάβει ανά πάσα στιγμή τέτοια μέτρα όταν το κρίνει απαραίτητο για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.
Ο Χάρτης επιτρέπει τη χρήση ένοπλης δύναμης υπό αυστηρούς όρους. Το πιο σημαντικό από αυτά είναι ότι η αυτοάμυνα είναι απάντηση σε ένοπλη επίθεση από ένα κράτος ή κράτη. Μια επίθεση από ομάδες αντίστασης δεν θεωρείται επαρκής δικαιολογία για νόμιμη άμυνα.
Η απάντηση θα πρέπει επίσης να είναι ανάλογη της επίθεσης και να περιορίζεται σε ό,τι είναι απαραίτητο για την απόκρουσή της, αποφεύγοντας όσο το δυνατόν περισσότερο τη χρήση ένοπλης δύναμης.
Η προειδοποίηση του Νασράλα, επομένως, εμπίπτει στους όρους που θέτει ο ΟΗΕ. Πρώτον, απευθύνεται σε ένα κράτος σε περίπτωση συμμετοχής του σε επιθέσεις κατά του Λιβάνου. Δεύτερον, δείχνει ότι η αντίσταση είναι έτοιμη να απαντήσει αναλογικά στοχεύοντας τη γεωγραφία που χρησιμοποιήθηκε για να εξαπολύσει αυτές τις επιθέσεις.
Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ επιβεβαίωσε μάλιστα ότι η αντίσταση προσπαθεί να αποφύγει να φτάσει σε ένα στάδιο όπου θα μπορούσε να χρειαστεί να χτυπήσει στόχους στην Κύπρο, καθώς η προειδοποίησή του στοχεύει να εμποδίσει τη Λευκωσία να επιτρέψει στο έδαφός της να γίνει τόπος εκτόξευσης εχθροπραξιών προς τον Λίβανο.
Μια ανάλογη απάντηση σε μια επιθετική πράξη
Η παραδοσιακή έννοια του δικαιώματος στην αυτοάμυνα πηγάζει από την υπόθεση Καρολάιν, η οποία χρονολογείται από το 1837, όταν οι βρετανικές δυνάμεις πέρασαν στο αμερικανικό έδαφος, κατέλαβαν το Καρολάιν - ένα πλοίο που μετέφερε αμερικανική βοήθεια στους αντάρτες κατά των Βρετανών στον Καναδά - το πυρπόλησαν και το έσπρωξαν πάνω από τους καταρράκτες του Νιαγάρα, σκοτώνοντας τον Αμερικανό πολίτη Άμος Ντόρβεϊ.
Με βάση αυτή την περίπτωση, τα κριτήρια της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας καθιερώθηκαν στο διεθνές δίκαιο ως βασικές προϋποθέσεις για αυτοάμυνα. Αυτό σημαίνει ότι η χρήση βίας πρέπει να είναι απαραίτητη για την αποτροπή βλάβης σε ένα κράτος και ανάλογη με το μέγεθος της απειλής.
Για παράδειγμα, εάν το Ισραήλ χρησιμοποιεί κυπριακό έδαφος για να χτυπήσει τον Λίβανο, θα ήταν απαραίτητη μια επίθεση στις βάσεις από τις οποίες επιχειρούν τα ισραηλινά αεροσκάφη για να εξουδετερωθεί αυτή η ικανότητα. Στοχεύοντας τα σημεία στάσης του αεροσκάφους, η απάντηση είναι ανάλογη με την απειλή.
Επιπλέον, εάν το Ισραήλ χρησιμοποιήσει στρατιωτικές βάσεις στην Κύπρο για να επιτεθεί στον Λίβανο, είναι πιθανό να θεωρηθεί ως επιθετική πράξη σύμφωνα με το Άρθρο 3(στ) του Ψηφίσματος 3314 (XXIX) της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Αυτό το άρθρο διευκρινίζει ότι το να επιτραπεί σε ένα κράτος μέρος να χρησιμοποιήσει την επικράτειά του για να ενεργήσει επιθετικά εναντίον τρίτου κράτους θεωρείται επιθετική πράξη. Έτσι, νομικά, η Κύπρος θα ήταν συνένοχος στην επιθετικότητα του Ισραήλ εάν επέτρεπε να χρησιμοποιηθεί το έδαφός της για επιθέσεις εναντίον του Λιβάνου.
Βρετανικές βάσεις στην Κύπρο
Το 1959, ως μέρος της ανεξαρτησίας της Κύπρου από τη βρετανική αποικιακή κυριαρχία (1960), η Τουρκία, η Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψαν συνθήκη βάσει της οποίας παραχωρήθηκαν στη Βρετανία οι λεγόμενες Βρετανικές Κυρίαρχες Βάσεις, οι οποίες υπόκεινται στον άμεσο έλεγχο του Ηνωμένου Βασιλείου.
Σύμφωνα με τη συμφωνία, ο βρετανικός στρατός διατήρησε δύο μικρές περιοχές – μία στο Ακρωτήρι, κοντά στη Λεμεσό στα νοτιοδυτικά, και την άλλη στη Δεκέλεια, κοντά στη Λάρνακα στα νοτιοανατολικά. Οι δύο περιοχές – που καλύπτουν λίγο λιγότερο από το τρία τοις εκατό της επικράτειας του νησιού, ή περίπου 253 τετραγωνικά χιλιόμετρα – έχουν τη δική τους αστυνομία, διοίκηση και τελωνεία και διοικούνται σαν μέρος της Βρετανίας.
Αυτές οι βάσεις έχουν χρησιμοποιηθεί ιστορικά για την υλικοτεχνική υποστήριξη των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο και τη Δυτική Ασία. Στα τέλη Μαΐου, η ερευνητική ιστοσελίδα Declassified UK ανέφερε ότι ο Βρετανικός Στρατός, μέσω της Βασιλικής Αεροπορίας στο Ακρωτήρι στην Κύπρο, είχε μεταφέρει 60 αεροσκάφη στο Ισραήλ από τον Οκτώβριο. Η ίδια έκθεση ανέφερε ότι η βάση χρησιμοποιείται κρυφά από την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ για τη μεταφορά όπλων στο Ισραήλ.
Επομένως, αν και αυτές οι βάσεις θεωρούνται βρετανικά εδάφη, οι προειδοποιήσεις του Νασράλα ισχύουν επίσης για όλους τους παράγοντες στην περιοχή, όχι μόνο για την Κύπρο. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε άμεση επέμβαση από οποιονδήποτε παράγοντα στην περιοχή για την υποστήριξη των ισραηλινών στρατιωτικών επιχειρήσεων κατά του Λιβάνου θα στοχοποιηθεί από τη Χεζμπολάχ και πιθανότατα από τον Άξονα της Αντίστασης.
Λιβανέζικη διπλωματική απάντηση
Δεδομένης της αυξανόμενης ισραηλινο-κυπριακής στρατιωτικής συνεργασίας, η προειδοποίηση του Νασράλα προς την Κύπρο είναι αναμφίβολα λογική και αναγκαία. Ωστόσο, η κυβέρνηση του Λιβάνου είναι αυτή που θα έπρεπε να είχε στείλει ένα αυστηρό μήνυμα στη Λευκωσία.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το Υπουργείο Εξωτερικών του Λιβάνου τον Φεβρουάριο του 2022 εξέδωσε δήλωση καταδικάζοντας τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καλώντας τη Μόσχα να σταματήσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και να αποσύρει αμέσως τις δυνάμεις της.
Παρά την έλλειψη ανάμειξης του Λιβάνου σε αυτή τη σύγκρουση και το ενδιαφέρον του για ενίσχυση των σχέσεων με τη Ρωσία, ένα ιστορικά φιλικό έθνος, το υπουργείο Εξωτερικών του Λιβάνου ευθυγραμμίστηκε με τις απαιτήσεις της Ουάσιγκτον, οι οποίες συχνά έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα της Βηρυτού.
Η εξέταση των κυπριακών αντιδράσεων στην προειδοποίηση του Νασράλα αποκαλύπτει ότι μια θαρραλέα και κυρίαρχη στάση του Λιβάνου θα μπορούσε να υπενθυμίσει στην Κύπρο τους κινδύνους της συνεργασίας της με το Ισραήλ. Επίσημες δηλώσεις και άρθρα του Κυπριακού Τύπου έχουν τονίσει τη δέσμευση της Κύπρου για ειρήνη και την επιθυμία να αποφύγει την εμπλοκή της σε περιφερειακές συγκρούσεις. Ωστόσο, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης δήλωσε ότι «είναι απολύτως απαράδεκτο να απειλούμε το κυρίαρχο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Ορισμένα άρθρα θεώρησαν ακόμη και την προειδοποίηση του Νασράλα ως κάτι που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Ιστορικά προηγούμενα, όπως η κρίση των πυραύλων της Κούβας του 1962, και οι διεθνείς νόμοι και κανόνες νομιμοποιούν οποιαδήποτε ενέργεια θα μπορούσε να λάβει η Χεζμπολάχ εάν το Ισραήλ χρησιμοποιήσει το κυπριακό έδαφος για να χτυπήσει τον Λίβανο.
Κρίσιμα, οι προειδοποιήσεις του λιβανικού κινήματος αντίστασης υπογραμμίζουν την ανάγκη για τον Λίβανο να διεκδικήσει την κυριαρχία του και να αντιμετωπίσει διπλωματικά τους κινδύνους που ενέχει η ισραηλινο-κυπριακή στρατιωτική συνεργασία.
Πηγή: https://thecradle.co/articles/the-geopolitical-and-legal-dimensions-of-nasrallahs-warning-to-cyprus