Ο αγώνας ενός λαού για ελευθερία αποτελεί διαχρονικά μια από τις πιο θεμελιώδεις ηθικές αξιώσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η σύγχρονη παλαιστινιακή αντίσταση εναντίον της ισραηλινής κατοχής, παρά τις διαφορές σε χρόνο, χώρο και γεωπολιτικό πλαίσιο, συγκλίνουν σε έναν κοινό ηθικό πυρήνα: το δικαίωμα ενός λαού να ορίζει τη μοίρα του, ελεύθερος από καταπίεση και κυριαρχία.
Ηθικό Θεμέλιο: Το Δικαίωμα στην Ελευθερία
Οι Έλληνες το 1821 εξεγέρθηκαν ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, επιδιώκοντας να αποτινάξουν έναν ζυγό αιώνων και να επανακτήσουν την πολιτική και πολιτισμική τους αυτονομία. Παρόμοια, οι Παλαιστίνιοι διεκδικούν την ανεξαρτησία τους από μια στρατιωτική κατοχή που περιορίζει την ελευθερία κινήσεως, την οικονομική ανάπτυξη και βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Σε αυτό το επίπεδο, ο αγώνας και των δύο λαών στηρίζεται σε ένα καθολικά αναγνωρισμένο ηθικό δικαίωμα: την αυτοδιάθεση. Η απαίτηση για ελευθερία δεν προκύπτει μόνο από το διεθνές δίκαιο, αλλά και από την ηθική λογική της αξιοπρέπειας κάθε ανθρώπινης ύπαρξης.
Μέσα, Απώλειες Αμάχων και Ηθική Ευθύνη
Η αξιολόγηση του ηθικού χαρακτήρα ενός απελευθερωτικού αγώνα δεν περιορίζεται στα ιδανικά του, αλλά επεκτείνεται και στις συνέπειες των μέσων που χρησιμοποιούνται – κυρίως όταν θίγονται ανθρώπινες ζωές. Οι Έλληνες του 1821 προκάλεσαν τον θάνατο αμάχων, όπως συνέβη στη σφαγή της Τριπολιτσάς, πράξη που στιγματίζει τον αγώνα παρότι εκείνος κρίθηκε συνολικά δίκαιος. Στη σύγχρονη παλαιστινιακή αντίσταση, καταγράφονται επιθέσεις που έχουν προκαλέσει τον θάνατο Ισραηλινών αμάχων – γεγονός ηθικά επιλήψιμο και αντίθετο στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Ωστόσο, σε αριθμητικούς όρους, οι Παλαιστίνιοι υφίστανται κατά πολύ βαρύτερες απώλειες: σύμφωνα με διεθνείς οργανισμούς, ο αριθμός των Παλαιστινίων αμάχων που σκοτώθηκαν από ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις είναι πολλαπλάσιος εκείνων των Ισραηλινών αμάχων που έχουν χάσει τη ζωή τους από παλαιστινιακές ενέργειες. Αυτό δεν αναιρεί το ηθικό βάρος κάθε πράξης βίας εναντίον αθώων – είτε από την πλευρά της αντίστασης είτε από την πλευρά του κράτους – αλλά υπενθυμίζει ότι η ασυμμετρία της δύναμης και της καταστροφής είναι επίσης ηθικά σημαντική. Όταν ένας λαός υπό κατοχή υφίσταται δυσανάλογη απώλεια ζωών και καταστροφή υποδομών, το ηθικό βάρος της καταπίεσης βαρύνει εκείνον που έχει τη μεγαλύτερη ισχύ – όχι μόνο εκείνον που αντιστέκεται.
Αντίληψη του Δίκαιου και Διεθνής Ηθική
Η Ελληνική Επανάσταση έτυχε ευρείας ηθικής αποδοχής από τη διεθνή κοινότητα της εποχής. Ο φιλελληνισμός, οι ρομαντικές αφηγήσεις και η πολιτισμική συγγένεια των Ευρωπαίων με την αρχαία Ελλάδα έδωσαν στο ελληνικό αίτημα ισχυρή ηθική νομιμοποίηση.
Αντίθετα, η παλαιστινιακή υπόθεση αντιμετωπίζεται σήμερα με πολώσεις, πολιτικές προκαταλήψεις και γεωστρατηγικά συμφέροντα. Ενώ το αίτημα της ελευθερίας παραμένει ηθικά θεμελιωμένο, συχνά επισκιάζεται από τις μορφές της βίας ή από τη διεθνή πολιτική στήριξη που απολαμβάνει το Ισραήλ. Αυτό φανερώνει ότι η ηθική κρίση για έναν αγώνα εξαρτάται όχι μόνο από τα γεγονότα, αλλά και από το ποιος τα αφηγείται και σε ποιο ακροατήριο.
Συμπέρασμα
Η ηθική σύγκριση ανάμεσα στον αγώνα των Παλαιστινίων και την Ελληνική Επανάσταση δεν αποσκοπεί στο να εξισώσει ιστορικά διαφορετικές περιπτώσεις, αλλά να αναδείξει τη διαχρονική ηθική αξία της ελευθερίας. Και οι δύο λαοί στάθηκαν ή στέκονται απέναντι σε μια ανώτερη δύναμη και διεκδικούν την κυριαρχία στον τόπο τους, στη γλώσσα τους, στη ζωή τους.
Όπως και το 1821, έτσι και σήμερα, ισχύει το εξής ηθικό αξίωμα: το αίτημα για ελευθερία είναι δίκαιο από μόνο του – όμως το ήθος ενός αγώνα φαίνεται στον τρόπο που αυτό το αίτημα διεκδικείται. Η ελευθερία δεν κατακτιέται μόνο με όπλα, αλλά και με ακεραιότητα. Και τότε, ακόμη και αν αργήσει να έρθει, έχει ήδη νικήσει ηθικά.